İngiltere'de Avustralyalı medya patronu Rupert Murdoch'ın yayın kuruluşu Sky'ın tamamını satın alma girişimi, ülkede medya mülkiyeti tartışmalarını alevlendirdi.
İngiliz basının önemli gazetelerinden Times, Sunday Times, Sun ve Sun on Sunday'i altında barındıran "News UK" medya şirketinin sahibi 85 yaşındaki Murdoch, ülkede siyaset ile basındaki etkisiyle tanınıyor.
Murdoch'ın İngiliz basınındaki etkisi ve tekelleşme tartışmaları, yüzde 39'luk hissesine sahip olduğu yayın kuruluşu Sky'ın tamamını almak istemesiyle yeniden gündeme gelmiş oldu.
Murdoch'ın siyasetteki etkisi
İngiltere’de son otuz yıldır başa gelen hemen hemen her siyasi partinin arkasında, atılan manşetler ve yapılan haberlerle Murdoch’ın sahip olduğu yayın kuruluşlarının desteğinin olduğu iddia ediliyor. Servetiyle de sık sık gündeme gelen Murdoch'ın ülkenin eski Başbakanları Margaret Thatcher, Tony Blair ve David Cameron gibi önemli siyasilerle kurduğu yakın ilişkiler biliniyor.
Avustralyalı medya patronunun Sky'ın tamamını satın almasıyla yayın kuruluşunun altında bulunan Sky News haber kanalının, Murdoch'ın ABD'deki yayın kuruluşlarına benzer sadece sağ görüşü temsil eden yayınlar yapmasından endişe duyuluyor.
Basındaki "çoğulcu, adil rekabete dayalı yapıya" zarar vereceği gerekçesiyle Murdoch'ın Sky kanalının tamamını satın almaması için İngiltere'de imza kampanyaları başlatıldı. Ana muhalefetteki İşçi Partili milletvekilleri de "demokratik bilgi ve fikir alışverişi zeminini bozacağı" gerekçesiyle satın almanın durdurulması için hükümetin müdahalesini istedi.
Murdoch'ın İngiliz basınında etkinliğini artırması ülkenin ilk kadın başbakanı Margaret Thatcher dönemine uzanıyor. 35 yıl önce Thatcher hükümetinin İngiltere'de Sun ve News of the World gazetelerinin sahibi olan Murdoch'ın, o dönemde ilgili komisyonun onayını almadan Times ve Sunday Times gazetelerini satın almasına izin verdiği biliniyor.
Medya mülkiyetinde "20-20 kuralı"
İngiltere’de yürürlükte olan rekabet yasası gereği medyada kartelleşmenin mümkün olamayacağı genel bir kanı olsa da, Murdoch'ın sahibi olduğu medya grubu gibi belli medya gruplarının etkinliğinin ülkedeki çoğulcu medya idealine gölge düşürdüğü iddia ediliyor.
İngiltere'de medya mülkiyeti 2003 tarihli iletişim yasasıyla düzenleniyor. Buna göre, İngiltere medya denetim kurumu Ofcom'un ülkedeki medya mülkiyeti kurallarını her 3 yılda bir gözden geçirmesi gerekiyor. Ofcom değerlendirme sonrası hükümete, yapılması gereken değişikliklere ilişkin önerilerde ve uyarılarda bulunuyor.
Yasa, farklı basın kuruluşları mülkiyetiyle ilgili kısıtlamalar da getiriyor. Buna göre, ulusal gazete pazarında yüzde 20 ve daha fazlası paya sahip bir gazetenin sahibi, başka bir televizyon ya da radyo kanalı satın alamıyor. "20-20" kuralı olarak bilinen bu kurala göre, pazarın yüzde 20'sinden daha az paya sahip bir gazetenin sahibi ise "kamu çıkarı, medya mülkiyeti ve bilgi çeşitliliği" gibi konular dikkate alınarak, Ofcom'un onayıyla başka bir televizyon ya da radyo kanalı satın alabiliyor.
İngiltere'de medya mülkiyeti konusunda Murdoch'ın yanı sıra Independent ve Evening Standard gibi gazetelerin sahibi Rus oligark ve eski KGB ajanı Alexander Lebedev ile Daily Mirror, Sunday Mirror, Daily Record gibi ülkenin çok satan tabloid gazetelerinin sahibi "Trinity Mirror" medya grubu da dikkati çekiyor.
Telekulak skandalı engel oldu
Sky’ın tamamını satın alma teklifini 2011 yılında da gündeme getiren Murdoch, o dönem patlak veren telekulak skandalı nedeniyle teklifi geri çekmek zorunda kalmıştı. Mevcut tartışmalarda Murdoch’ın medyada bu derece yetkin olmasına karşı olanlar, geçmişte yaşanmış telekulak skandalına atıfta bulunuyor.
Ana muhalefetteki İşçi Partisinin eski lideri Ed Miliband geçen ay parlamentoda yaptığı konuşmada hükümetten, Murdoch'ın Sky'ı satın almasını engellemesini isteyerek, "Murdoch'ın yeni satın alma girişimiyle geçmişten ders almadığının ortada olduğunu" söylemişti.
İngiltere'de yargıya da taşınan telekulak skandalında, Murdoch'ın sahibi olduğu bazı gazetelerin editörlerinin ve yöneticilerinin sansasyonel haber için aralarında tanınmış kişilerin de bulunduğu birçok kişinin telefonlarını yasa dışı dinledikleri ortaya çıkmıştı.
Dava sürecinde, gazete yöneticilerinin İngiliz siyasetçilerle kurdukları yakın ilişkiler de gün yüzüne çıkmıştı. Skandal sonucu, Murdoch'ın sahibi olduğu 168 yıllık "News of the World" tabloid gazetesi 2011'de kapatılmış, Rupert Murdoch'ın İngiltere'deki eski şirketinin eski yöneticisi Rebekah Brooks ve dönemin Başbakanı David Cameron'ın iletişim danışmanı Andy Coulson yargılanmıştı.
Murdoch'ın sahibi olduğu Amerikan medya şirketi "21st Century Fox" geçen ay, yüzde 39'luk hissesine sahip İngiliz yayın şirketi Sky'ın tamamını satın almak için 11,7 milyar sterlin teklif etmişti.
İngiltere'deki "20-20 kuralına" göre, Murdoch'ın Sky kanalının tamamını satın alması için denetleyici kurum Ofcom ile Kültür ve Medya Bakanlığının onayı gerekiyor. Ofcom ve bakanlığın vereceği kararla, Murdoch'ın İngiliz basınındaki etkinliğinin gelecek günlerde de tartışılmaya devam edilmesi bekleniyor.
