Cumhuriyetin ilk yıllarından beri eğitim hayatında varlığını sürdüren ve bugün itibariyle sayıları 3 bin 550'ye ulaşan dershaneler, TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilen yasa tasarısıyla "artık dershanecilik sektörü bitiyor ".
Milli Eğitim Temel Kanunu ile Bazı Kanun ve KHK'larda Değişiklik Yapan Tasarı TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı.
Düzenlemeye göre, Özel Öğretim Kurumları Kanunu'ndan "dershane" tanımı çıkarılarak, ortaöğretime veya yükseköğretime giriş sınavlarına veya bu sınavlar kapsamındaki derslere hazırlık niteliğinde kurs açılması engelleniyor. Dershane ve öğrenci etüt merkezleri, eğitim öğretim faaliyetlerine 1 Eylül 2015'e kadar devam edebilecek, 2018-2019 eğitim öğretim yılı sonuna kadar ise özel okullara dönüşebilecek.
Derlenen bilgilere göre, milyonlarca aileyi yakından ilgilendiren dershanelerin varlığı Cumhuriyetin ilk yıllarına hatta Cumhuriyet öncesine kadar uzanıyor. Cumhuriyetin ilk yıllarında daha çok yetişkinlere yönelik kısa süreli destek niteliğindeki kurslar olarak faaliyet gösteren dershanelerin hedef kitlesi, ilköğretim ve ortaöğretimin yaygınlaşmasıyla, notları düşük, bütünlemeye kalan, dışarıdan okul bitirmek isteyen ve lise bitirme veya devlet olgunluk sınavlarına hazırlanan öğrencilere hitap etmeye başladı.
1960'lı yılların ortalarına kadar bu şekilde faaliyetlerini gösteren dershaneler, yükseköğretime talebin artması ve talebin giderek karşılanmaz hale gelmesiyle "bir üst öğretim kurumuna girişle ilgili sınavlara hazırlama" faaliyetlerini artırdı. Özellikle 1970'lerle birlikte dershane sayısındaki hızlı artış bu kurumlar hakkındaki tartışmaları da artırdı.
1980 darbesi sonrasında kurulan ihtilal hükümetinin programında dershanelerin kapatılması gerektiği görüşü yer aldı. 1983’te özel dershanelerin kapatılmasına yönelik bir yasa tasarısı kurucu meclisin gündemine getirildi ancak Meclis tarafından reddedildi. Bunun üzerine Milli Güvenlik Konseyi, bu kararı veto ederek, kapatılmayla ilgili önergeyi kabul etti ve çıkartılan 16 Haziran 1983 tarih ve 2843 sayılı yasayla, yeni özel dershane açılması yasaklandı. Mevcut dershanelerin ise 1 Ağustos 1984 tarihine kadar kapatılmasına karar verildi.
Kapatılma ile yüz yüze gelen özel dershanelerin yöneticilerinin birlikte hareket etmeleri o dönemde yeni kurulan Özal Hükümeti üzerinde etkili oldu ve özel dershanelerin faaliyetini sürdürmesini öngören 3035 sayılı yasa 11 Temmuz 1984 tarihinde kabul edildi.
Sayıyla birlikte çeşitlilik de arttı
Özel dershanelerin kapatılma ile karşı karşıya kaldığı bu kritik süreç sonrasında özel dershane talebini azaltmak için ortaöğretime ve yükseköğretime geçiş sınavlarının içeriğinde ve uygulama şekillerinde farklı dönemlerde farklı değişiklikler gerçekleştirildi ancak ortaöğretim ile yükseköğretime geçişte sınavların varlığı ve eğitimdeki diğer sorunlar dershanelere olan ihtiyacın artmasına sebep oldu. Dershanelerin sayısındaki artışa paralel olarak çeşitlilik de arttı. Bu yıl itibariyle, Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS), Yabancı Dil Sınavı (YDS) ve Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı (ALES) gibi sınavlara hazırlayanların da aralarında bulunduğu 3 bin 550 dershane bulunuyor. Dershanelerin kapatılmasını öngören yasanın iptal edildiği 1984 yılında bu sayı 174'tü. Bu yıl itibariyle dershaneye giden öğrenci sayısı yaklaşık 1 milyon 220 bin, buralarda çalışan öğretmen sayısı ise yaklaşık 53 bin.
Son 10 yıllık süreçte dershane, öğrenci ve öğretmen sayısı ise şöyle:
Yıl Dershane sayısı Öğrenci sayısı Öğretmen sayısı
2003-2004 2 bin 568 668 bin 673 23 bin 730
2004-2005 2 bin 984 784 bin 565 30 bin 537
2005-2006 3 bin 570 925 bin 299 41 bin 031
2006-2007 3 bin 986 1 milyon 071 bin 827 47 bin 621
2007-2008 4 bin 031 1 milyon 232 bin 129 48 bin 855
2008-2009 4 bin 262 1 milyon 178 bin 943 51 bin 916
2009-2010 4 bin 193 1 milyon 174 bin 860 50 bin 432
2010-2011 4 bin 099 1 milyon 234 bin 738 50 bin 209
2011-2012 3 bin 961 1 milyon 219 bin 472 50 bin 163
2012-2013 3 bin 858 1 milyon 280 bin 297 51 bin 522
Özel dershaneleri özel okula dönüştürülmesi
Ortaöğretim ve yükseköğretime hazırlık dershanelerinin özel okullara dönüştürülmesine ilişkin hedefler, 9. Kalkınma Planı'nda (2006) ve Milli Eğitim Bakanlığı Stratejik Planı'nda da yer aldı. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nün (OECD) 2007'deki temel eğitim ulusal raporunda da dershanelerin özel okula dönüştürülmesi önerisi yapıldı.
En son 2010 yılında yayınlanan MEB Strateji Planı'nda da dershanelerin okula dönüşümüyle ilgili arsa tahsisi, vergi muafiyeti gibi teşvikleri içeren yeni mevzuat geliştirileceği ve bu doğrultuda 2014 yılı sonuna kadar özel dershanelerin yüzde 70’inin özel okula dönüştürülmesinin sağlanacağı belirtildi.
Bakanlık dershanelerin görüşlerini aldı
Bakanlık, dönüşü ilişkin çalışmalarını yürütürken bir taraftan da dershane temsilcileriyle düzenlenen 8 çalıştayla bir araya gelinerek görüş ve önerilerini aldı. Eğitim müfettişleri de 81 ildeki tüm dershane temsilcileriyle yüz yüze görüşerek anket yaptı. Bakanlık aynı zamanda konuya ilişkin STK'lardan da görüş ve önerilerini topladı.
Bu kapsamda MEB, tarafından dönüşüm çalışmalarının hız kazandığı 2012 yılı itibariyle faaliyette bulunan 3 bin 830 dershanenin görüşleri alınarak hazırlanan envanter çalışması da yapıldı. Çalışmaya göre, dershanelerin 677'si sadece ortaöğretime, 378'i sadece üniversiteye, 40'ı sadece KPSS'ye hazırlık kurslarını, 2 bin 371'inin SBS-üniversiteye hazırlık, 314'ünün SBS-üniversiteye hazırlık ve KPSS, 16'sının SBS-KPSS hazırlık, 34'ünün üniversite hazırlık-KPSS kursu veriyor.
Buna göre 2012'de faaliyetlerini sürdüren dershanelerin yaklaşık yüzde 80'ini üniversiteye hazırlık kursları oluşturuyor. Dershane öğrencilerin yüzde 42'si üniversiteye hazırlanan lise, yüzde 39'u ortaöğretime hazırlanan ortaokul öğrencisi olarak belirlendi. Mezun öğrencilerin yüzde 18'i dershaneye giderken, yüzde 1 oranında kişi ise KPSS için dershaneyi tercih ediyor.
Envanter çalışmasına göre, dershanelerin bin 635'i bağımsız binaya sahip, 2 bin 177'inin ise bağımsız binası bulunmuyor. Dershanelerin 830'unun bahçesi varken, yüzde 2 bin 809'unun bahçesi yok. 2012-2013 eğitim-öğretim ortaokulda 5 milyon 181 bin 965 öğrenciden yüzde 10.36'sı; lisede ise 3 milyon 955 bin 77 öğrenciden yüzde 14.71'i dershaneye gidiyor.
