Türkiye'de domates üreticisinin 2009 ve 2010 yıllarında büyük ekonomik kaybına yol açan 'domates güvesi' zararlısı yeniden ortaya çıktı. Örtü altında ürünün kolay korunabildiği, açık üretimde ise bunun çok zor olduğu, bu nedenle domatesin yazın daha pahalı olacağı kaydedildi.
Antalya Ticaret Borsası'nın Sektörel Analiz Toplantısı'nın bu haftaki konusu, Türkiye'de bir dönem domates üretiminde büyük zararlara yol açan Tuta Absoluta zararlısının yeniden ortaya çıkması ve hızla yayılması oldu. Antalya Ticaret Borsası Başkanı Ali Çandır, Türkiye'de ilk olarak 2009'da Antalya'nın Kaş İlçesi'nde rastlanılan Tuta Absoluta zararlısının domates ihracatında o dönem büyük ekonomik kayıplara yol açtığını hatırlattı.
Bu zararlının, bugün yeniden üreticinin en önemli sorunu olduğunu söyleyen Ali Çandır, zararlının sıcak havada çok daha hızlı ürediği ve yayıldığına dikkat çekerek, yaz döneminde tarla üretimlerinde büyük sorunlar yaşanmaması için ilgili tüm tarafları biraraya getirdiklerini kaydetti.
ORTADAN KALDIRILMASI MÜMKÜN DEĞİL
Bu zararlının artık ülkemizde yerleşmiş durumda ve tamamen ortadan kaldırılabileceği görüşüne katılmanın mümkün olmadığını belirten Akdeniz Üniversitesi'nden Yrd. Doç. Dr. Fatih Dağlı, "Mücadele önlemlerinin alınması lazım. Zaman zaman ihracatta sıkıntılar yaşanıyor. Karantina kanunu gereği bizim Tutalı ürün göndermememiz ve almamamız gerekiyor" dedi.
YAZ GELDİ TEHLİKE BÜYÜDÜ
Bu yıl domateste Tuta'nın hiç kaybolmadığını söyleyen Zirai Karantina Müdürlüğü'nden İnspektör Necdet Kandemir, kış mevsiminin ılıman geçmesinin Tuta Absoluta'nın seviyesini azaltmadığını kaydetti. İhracat için yapılan kontrollerde her gün Tuta'lı ürün bulduklarını belirten Kandemir, "Bu durumda ihracata izin vermiyoruz. Tuta Rusya ve hemen hemen tüm ülkelerin karantina listesinde. Biz bir TIR'da ürünün yüzde 2'sini kontrol edebiliyoruz. İhracata gittikten sonra bir de orada kontrolden geçiyor ve yine karşılaşılan TIR'lar oluyor. Bu durumda o TIR'daki ürünler imha ediliyor. 15 Nisan'dan itibaren Tuta'lı ürün seviyesi biraz yükselişe geçti ve hem üretici hem ihracatçı için tehdit oluşturuyor. Tuta kesinlikle var ve minimuma indirmemiz lazım. Meyvede larva olarak görülüyor" diye konuştu.
2009'daki ilk tespitten sonra Bakanlık olarak entegre mücadele çalışmaları başlatıldığını belirten Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü'nden Bitki Koruma Şube Müdürü Mehmet Şen, havalanın ısınmasıyla birlikte kelebek çıkışlarını takip ettiklerini, bu kelebeklerin domates üzerine yumurta bırakmadan neler yapılması gerektiği yönünde çiftçi eğitimlerinin sürdüğünü, dünyada bu zararlıya karşı mücadele olduğunu, ama kimsenin yok edemediğini söyledi. Zararlının ekonomik zarar eşiğinin altında tutulmaya çalışıldığını anlatan Şen, "Feromon tuzaklar, kitlesel mücadele, örtüaltı ve domates üretimi yaygın bölgelerde erkek kelebekler yakalanarak, çiftleşme ve dişilerin de yumurta bırakmalarının engellenmesi yönünde çalışmalar sürdürülüyor" dedi.
Tek başına kimyasal ilaçla mücadelenin yeterli olmadığı ve son çare olarak önerildiğine dikkat çeken Şen, "Entegre mücadele sürdürülmeli, aksi takdirde yarın çok geç olabilir" dedi.
Mehmet Şen, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın, Tuta Absoluta ile mücadelede destek miktarlarını feromon tuzaklarda dekar başına 110 TL'ye, biyolojik mücadelede de 350 TL'ye yükselttiğini açıkladı.
YAZ DOMATESİ PAHALI OLACAK
Üreticinin 2009'dan beri bu konuda büyük sorun yaşadığını belirten ihracatçı Fatih Ekinci, "Tuta'lı domatesi ihracata gönderemiyoruz, iç pazarda da marketler almıyor. Pazara giden domatesi de tüketici almıyor. Tuta'nın insan sağlığına zararı yok, ama kimse kurtlu domates yemek istemiyor. Yaz döneminde domates daha ucuz olması gerekirken, artık yazlık domatesin ucuz olacağını aklımızdan çıkarmalıyız. Örtüaltında ürün daha kolay korunabiliyor, ancak açık üretimde çok zor ve bu yüzden domates fiyatları kışın daha ucuz, yazın daha pahalı olacak. Kış üretiminin yüzde 30'a yakınında Tuta sorunu yaşandığını düşünüyoruz. Sıcaklarla birlikte hızla artıyor" diye konuştu.
