ABD Dışişleri Bakanlığı, ''Başbakan Erdoğan’ın, Ermenilerin 1915 yılında yaşadığı acıları kamuoyu önünde tarihi kabulünden memnuniyet duyuyoruz” açıklamasını yaparken, Associated Press haber ajansı, Erdoğan’ın açıklamasını “Ermenilere yönelik eşi görülmemiş bir gönül alma mesajı” olarak yorumladı.
Washington Post’ta yer alan köşe yazısında, “1915 yılı olaylarının yıllarca Türkiye’de çok az konuşulduğu” ifade edilerek, bu açıdan Erdoğan’ın bu sözlerinin kayda değer bir durum olduğu belirtildi.
Erdoğan’ın açıklamasının Ermenice dahil 9 dilde yayımlanmasının “Türkiye’nin bu konuda bir etki yaratma amacı taşıdığını gösterdiği” değerlendirmesinde bulunuldu. Yazıda, "Erdoğan’ın açıklamasının dili, açıkça üzerinde çok düşünülmüş bir dil, Ermeni toplumunun çoğuna göre ise üzerinde aşırı derecede düşünülmüş bir açıklama” ifadesini kullanıldı.
Gazetedeki yazıda, Erdoğan’ın açıklamasının, "Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme sürecinde önemli bir adım yaratabileceği ve tarihteki bir trajik ana yönelik diyalogları başlatabileceği" kaydedildi. Yazıda ayrıca, "Başbakan Erdoğan’ın özellikle Kürtler olmak üzere azınlıklarla ilişkileri geliştirmeye çalıştığına" işaret edildi. Ancak, yine de "açıklamanın dili ve zamanlamasının birçok insanı tatmin etmediği" yorumu yapıldı.
Los Angeles Times, Başbakan Erdoğan’ın mesajını “Türk lider Ermenilere 'soykırım' nedeniyle taziyelerini sundu” başlığıyla okuyucularına duyurdu. Söz konusu mesajın 9 dilde yayımlandığını aktaran gazete, “Türkiye Başbakanı Erdoğan, Türkiye’nin hala 'soykırım' olduğunu reddettiği vahşetin 99’uncu yıl dönümü öncesinde, Ermenilerin 'soykırım' kurbanı torunlarına taziyelerini sundu” ifadesini kullandı. Haberde, Erdoğan’ın açıklamasından, uzlaştırıcı üslubu nedeniyle Türk akademisyenlerin takdirle söz ettiğine yer verilirken, açıklamanın Ermeni toplum liderleri tarafından ise eleştirildiğine değinildi.
World Street Journal gazetesinin internet portalında, “Türkiye Başbakanı Erdoğan Ermeni ölümleri hakkında taziyelerini sundu” başlıklı haberde, “Erdoğan, yaklaşık yüzyıl önceki 'Ermeni soykırımının' yıl dönümünün gecesinde, Ermenilere bugüne dek eşi görülmemiş, uzlaştırıcı mesaj sundu” ifadesine yer verdi. Erdoğan’ın Birinci Dünya Savaşı sırasında meydana gelen olayları “ortak acımız” diye adlandırdığını belirten gazete, Erdoğan'ın Ermenilerin 1915’teki tehcirinin gayri insani sonuçlar doğurduğunu hatırlattığını kaydetti.
Reuters ise haberinde Erdoğan’ın 1915 yılı olaylarını “insanlık dışı” olarak tanımladığını ve diğer Türk liderlere göre daha uzlaşmacı bir dil kullandığını yazdı. Ajans, Türk hükümeti yetkililerinin yorumlarına değinerek, ilk defa bir Türk başbakanının açıkça taziye sunduğu mesajı “tarihi bir adım” olarak tanımladıkları görüşüne yer verdi.
Alman medyası: ''önemli bir adım''
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin mesajı, Fransız ve Alman medyasında da geniş yer buldu.
France 24 televizyonu, Erdoğan'ın açıklaması için "Yeteri kadar nadir rastlanılacak ve altı çizilmesi gereken bir bildiri" ifadesini kullandı. Haberde Erdoğan'ın ilk defa açık bir şekilde Ermenilerin tarihte yaşadığı dram hakkında konuştuğu vurgulandı.
Fransız Europe-1 radyosu ise dinleyicilerine Erdoğan'ın 1915'te hayatını kaybeden Ermenilerin torunlarına seslenerek taziye mesajlarını ilettiğini bunun "tarihte yeni bir sayfa" olduğunu duyurdu.
Le Monde gazetesi de Başbakanın önceki dönemlere göre daha uzlaşmacı bir tavır sergilediğini vurgulayarak, "Erdoğan ilk kez bu kadar açık bir şekilde bu dram hakkında konuştu" ifadesini kullandı.
Le Parisien gazetesi ise Erdoğan'ın taziye mesajının Türkiye'de "siyasi bir deprem" niteliği taşıdığını savundu. Gazete bu durumun Türkiye tarihinde bir ilk teşkil ettiği değerlendirmesine yer verdi.
Atlantico.fr sitesi ise olayların çıkmasından yüz yıl sonra hiçbir Türk liderin Erdoğan'ın yaptığı şekilde açıklamalarda bulunmadığına dikkati çekti.
Alman medyası mesajı "önemli bir adım" olarak değerlendirdi.
Tagesspiegel gazetesi internet sitesinde yer verdiği haberde, Türkiye tarihinde ilk kez bir liderin, Ermenilerin tehciri konusunda resmi bir anma mesajı yayımladığını yazdı. Haberde gözlemcilerin, bu mesajı “önemli bir adım” olarak yorumladıkları vurgulanırken, bunun “resmi bir özür anlamına gelmediği” kaydedildi. Başbakan Erdoğan’ın açıklamasının Ermenice olarak da yayımlandığına işaret edilen haberde, bunun da “sıra dışı bir adım” olduğu vurgulandı.
Süddeutsche Zeitung gazetesinin internet portalında “Erdoğan ilk kez Ermenilere taziyelerini sundu” başlıklı haberde, gelişme “sürpriz” olarak nitelendirildi.
Mesajın ayrıntılarına yer verilen haberde, Başbakan Erdoğan’ın önceki liderlere göre uzlaşmacı bir ton kullandığına dikkat çekildi. Ankara ile Erivan arasında 2009'da ilişkileri normalleştirme amacıyla protokol imzalandığına ancak daha sonra sürecin donduğuna işaret edilen haberde, “Başbakan Erdoğan’ın ifadelerinin Türkiye ile küçük komşusu Ermenistan arasında ilişkileri iyileştirip iyileştiremeyeceği belirsizliğini koruyor” değerlendirmesi yapıldı.
Gazetenin haberinde 1915’te yaşanan olayların niteliği ve kurbanların sayısının bugün de tartışmalı olduğu, Ermenistan’ın soykırım iddialarının Türkiye tarafından kabul edilmediği kaydedildi.
Alman yayın kuruluşu Deutsche Welle, Başbakan Erdoğan’ın mesajı için “Türkiye elini uzattı” yorumunu yaptı. Erdoğan’ın mesajında, 1915 olaylarında ölen Ermenilerin torunlarına taziyelerini ilettiğine işaret edilen haberde, bunun “sıra dışı bir jest” olduğu belirtildi.
ABD ve AB'den olumlu açıklamalar
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jen Psaki, Erdoğan’ın açıklamasını memnuniyetle karşıladıklarını, bunu tarihi ve olumlu bir adım olarak gördüklerini belirtti.
Psaki, “Başbakan Erdoğan’ın, Ermenilerin 1915 yılında yaşadığı acıları kamuoyu önünde tarihi kabulünden memnuniyet duyuyoruz. Bunun, gerçeklerin tam, dürüst ve adil şekilde kabul edilebileceğine yönelik olumlu bir işaret olduğuna inanıyor, Türkler ve Ermeniler arasındaki uzlaşı sürecini ileriye götüreceğini umuyoruz” dedi.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin mesajını memnuniyetle karşıladı.
AB Komisyonu'nun genişleme ve komşuluk politikasından sorumlu üyesi Stefan Füle, Twitter mesajında, "Başbakan Erdoğan'ın Ermenilere ilişkin açıklamasını memnuniyetle karşılıyorum. Barışma kilit AB değeridir. Bu ruha uygun adımların takip edeceğini umuyorum" ifadelerine yer verdi.
Başbakan Erdoğan, 1915 olaylarına ilişkin mesajında "Kadim ve eşsiz bir coğrafyanın benzer gelenek ve göreneklere sahip halklarının, geçmişlerini olgunlukla konuşabileceklerine, kayıplarını kendilerine yakışır yöntemlerle ve birlikte anacaklarına dair umut ve inançla, 20. yüzyılın başındaki koşullarda hayatlarını kaybeden Ermenilerin huzur içinde yatmalarını diliyor, torunlarına taziyelerimizi iletiyoruz. Aynı dönemde benzer koşullarda yaşamını yitiren, etnik ve dini kökeni ne olursa olsun tüm Osmanlı vatandaşlarını da rahmetle ve saygıyla anıyoruz" ifadelerini kullanmıştı.
